Trudna sztuka zarządzania ściekami

Na ostatniej sesji rady miejskiej w Tczewie prezydent Łukasz Brządkowski poinformował o nadużyciach w Zakładzie Wodociągów i Kanalizacji, do których doszło w ubiegłych latach, kiedy prezesem był Marcjusz Fornalik. 

Kontrola Najwyższej Izby Kontroli przeprowadzona w 2021 r. wykazała, że w latach 2018-2020 Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Tczewie wypłacił około 140 tys. zł nienależnych wynagrodzeń członkom zarządu i rady nadzorczej. Mimo wezwań do zwrotu środków, do dziś nie zostały one odzyskane. 

Prezydent Łukasz Brządkowski zapowiedział działania mające na celu odzyskanie publicznych pieniędzy oraz dalszą weryfikację nieprawidłowości w spółce. Co ciekawe, obecny prezes ZWiK w Tczewie Arkadiusz Gorczyński ma zarzuty nienależnie pobranych wynagrodzeń w Pszczółkach, gdzie przez trzy lata zarządzał gminną spółką Eco Probe.  

Jednak jak wskazują wnioski pokontrolne w spółce nieprawidłowości było dużo więcej.

Zatajone kary
 

W listopadzie 2024 roku Komisja Rewizyjna Gminy Pszczółki rozpoczęła kontrolę w spółce. Eco Probe. Przez trzy lata spółką zarządzał wspomniany prezes Arkadiusz Gorczyński. Jak okazało się we wnioskach pokontrolnych, nie tak efektywnie, jak przedstawiano to na etapie zatrudniania tej osoby na stanowisko prezesa Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Tczewie. 

Jak wskazuje raport pokontrolny Komisji Rewizyjnej, który został zaprezentowany na ostatniej sesji Rady Gminy w Pszczółkach, jedną z wielu nieprawidłowości było zatajanie przez Prezesa Zarządu Arkadiusza Gorczyńskiego informacji o nałożonych na Spółkę karach przez Wody Polskie. 

Kary, które wyniosły odpowiednio 28 411 zł za przekroczenie warunków poboru wód w 2022 roku oraz 157 964 zł za przekroczenie norm wprowadzania ścieków w 2021 roku, nie zostały zapłacone, a o ich nałożeniu nie poinformowano ani Rady Nadzorczej, ani Zgromadzenia Wspólników. Ukrywanie tych informacji stanowiło działanie na szkodę Spółki, a wiedza o karach ujawniona została dopiero po zakończeniu kadencji Arkadiusza Gorczyńskiego. 

Kary nie zostały zapłacone, a o ich nałożeniu na Spółkę ówczesny Prezes Zarządu nie poinformował ani Rady Nadzorczej, ani wójta. O karach nie wiedziała także główna księgowa Spółki. Ukrywanie przed Radą Nadzorczą i Zgromadzeniem Wspólników tej informacji jest działaniem na szkodę Spółki i powinno się spotkać z odpowiednią reakcją ze strony Rady Nadzorczej i Zgromadzenia Wspólników. Niestety, fakt nałożenia kar na Spółkę ujrzał światło dzienne dopiero po opuszczeniu stanowiska Prezesa Zarządu przez Arkadiusza Gorczyńskiego. 

- Komisja Rewizyjna Rady Gminy Pszczółki 

W związku z działalnością prezesa Arkadiusz Gorczyńskiego w spółce Eco Probe gmina Pszczółki została zmuszona do wstrzymania warunków przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej. 

W protokole pokontrolnym Wód Polskich wskazano konieczność znowelizowania uchwały aglomeracyjnej. Ponadto poinformowano Spółkę, że rozważane jest cofnięcie lub ograniczenie pozwolenia wodnoprawnego, co pociągnie za sobą konsekwencje finansowe. Zmiana uchwały aglomeracyjnej nie jest możliwa do czasu zwiększenia przepustowości gminnej oczyszczalni. Po czterech latach funkcjonowania Spółki całkowicie wstrzymano wydawanie warunków przyłączenia do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej.

- Komisja Rewizyjna Rady Gminy Pszczółki

Nieprawidłowości dotyczyły również kwestii związanych z procedurą udzielania absolutorium. Zgromadzenie Wspólników dwukrotnie udzieliło Prezesowi Zarządu absolutorium za 2021 rok, co doprowadziło do zdublowanych uchwał w obiegu prawnym, gdyż te same kwestie były rozpatrywane kilkakrotnie. Ponadto, w przypadku absolutorium dla członków Rady Nadzorczej, procedura została przeprowadzona niezgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, co stanowiło naruszenie zasad obowiązujących w spółkach kapitałowych.

Prezes Arkadiusz Gorczyński doprowadził w Eco Probe do straty kwalifikowanej - to strata przewyższająca określony w art.233 § 1 k.s.h. próg, czyli sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego.

Dodatkowo, Prezes Zarządu nie zwołał Walnego Zgromadzenia Wspólników, mimo że wystąpienie straty kwalifikowanej nakładało na niego taki obowiązek. Zatajono także tę informację przed Radą Nadzorczą, co stanowiło dalsze zaniedbanie obowiązków nadzorczych. Rada Nadzorcza nie podjęła również żadnych działań w tej sprawie, co podważa jej skuteczność w nadzorowaniu działalności Spółki.

Na koniec, Rada Nadzorcza, podejmując decyzję o wyborze kancelarii prawnej do przeprowadzenia analizy wynagrodzeń Prezesa Zarządu oraz uchwał Spółki, nie kierowała się pełną obiektywnością. Kancelaria ta współpracowała wcześniej ze Spółką w okresie, kiedy wystąpiły nieprawidłowości, co mogło wpłynąć na brak odpowiedniej niezależności w ocenie działań Spółki.

Nieprawidłowości w wynagradzaniu Prezesa Zarządu

W spółce, podobnie, jak w Tczewie wystąpiła wypłata zawyżonego wynagrodzenia. 

Wynagrodzenie Prezesa przez cały okres jego urzędowania było wypłacane w zawyżonej wysokości, przekraczając ustalone prawem limity. W 2021 r. otrzymał on 185 766,98 zł, podczas gdy maksymalna dopuszczalna kwota wynosiła 158 536,08 zł. W kolejnych latach również wynagrodzenie było zawyżone, osiągając w 2023 r. kwotę 274 210,98 zł.

Nie określono wag celów zarządczych ani obiektywnych kryteriów ich realizacji, co powodowało uznaniowe wypłaty części zmiennej wynagrodzenia. W listopadzie 2023 r. podjęto uchwałę zmieniającą zasady wynagradzania ze skutkiem od 1 stycznia 2021 r., aby uregulować wstecznie wypłaty. 

Jednak zmiany te nie miały podstaw prawnych i nie weszły w życie.

 

To jeszcze nie koniec
 

Zgodnie z protokołem pokontrolnym Komisji Rewizyjnej adwokat Jakub Czapski, który równocześnie prowadził obsługę prawną Spółki i Urzędu Gminy Pszczółki, nie dopełnił swoich obowiązków zawodowych. Ponadto, jego praca nad dokumentacją Zgromadzenia Wspólników i Rady Nadzorczej została oceniona jako nieprofesjonalna i chaotyczna, co rodzi poważne wątpliwości co do jakości świadczonej obsługi prawnej. Dodatkowo, fakt prowadzenia obsługi prawnej zarówno Spółki, jak i Urzędu, mógł powodować konflikt interesów, który był niewłaściwie zarządzany.

Przez trzy lata funkcjonowania Spółki nie tylko równocześnie zajmował się obsługą prawną Urzędu Gminy w Pszczółkach i Spółki, ale także odpowiadał za protokołowanie posiedzeń i sporządzanie dokumentacji Zgromadzenia Wspólników i Rady Nadzorczej. Jak wykazano powyżej, prowadzenie dokumentacji było niechlujne i nieprofesjonalne. 

Również działanie p. Czapskiego jako osoby obsługującej Spółkę i Zgromadzenie Wspólników pod względem prawnym budzi zastrzeżenia. Ponadto równoczesne prowadzenie obsługi prawnej Zgromadzenia Wspólników i Spółki nie powinno mieć miejsca ze względu na możliwy konflikt interesów. Adw. Jakub Czapski był także pełnomocnikiem Spółki na mocy pełnomocnictwa udzielonego mu przez Prezesa Zarządu Arkadiusza Gorczyńskiego. Odwołanie pełnomocnictwa nastąpiło 13 stycznia 2025 r. W tym samym dniu udzielono pełnomocnictwa radcom prawnym Łukaszowi Kowalczykowi i Andrzejowi Nosidlakowi. Andrzej Nosidlak był członkiem Rady Nadzorczej Eco Probe pierwszej kadencji w okresie od 1 grudnia 2020 r. do 22 kwietnia 2022 r. 

- Komisja Rewizyjna Rady Gminy Pszczółki

Obecnie Jakub Czapski jest członkiem rady nadzorczej Zakładu Wodociągów i Kanalizacji w Tczewie. 

Rezygnacja prezesa i dalsze konsekwencje

3 września 2024 r. Arkadiusz Gorczyński zrezygnował z funkcji Prezesa i dzień później rozpoczął pracę w ZWiK sp. z o.o. w Tczewie. Rezygnacja ta była jednak nieskuteczna, ponieważ nie spełniała wymogów Kodeksu spółek handlowych. 

W efekcie 8 listopada 2024 r. Rada Nadzorcza podjęła uchwałę o jego formalnym odwołaniu.

Brak skutecznego nadzoru właścicielskiego

Z ustaleń Komisji Rewizyjnej wynika jeszcze, że nadzór właścicielski ograniczał się do podstawowych czynności formalnych, takich jak powoływanie i odwoływanie członków Rady Nadzorczej, zatwierdzanie rocznych sprawozdań oraz podejmowanie niezbędnych uchwał. Pomimo posiadania narzędzi wynikających z Umowy Spółki, Wójt nie podejmował uchwał zawierających wytyczne dla Zarządu dotyczące kierunków działalności spółki. 

W raporcie można też wyczytać, że w Eco Probe nastąpił nieprzejrzysty wybór Prezesa Zarządu. Arkadiusz Gorczyński został powołany na stanowisko Prezesa Zarządu 1 grudnia 2020 r. bez przeprowadzenia otwartego konkursu. Jego kandydaturę zarekomendował Wójt Gminy Pszczółki, mimo że Gorczyński nie miał doświadczenia w zarządzaniu spółką komunalną.

Rewizorzy zwrócili też uwagę na brak transparentności w powoływaniu członków Rady Nadzorczej. Od momentu powstania Spółki do sierpnia 2024 r. nie ogłaszano otwartych konkursów na członków Rady Nadzorczej. Dopiero 20 sierpnia 2024 r. Wójt ogłosił pierwszy otwarty nabór na te stanowiska. Ponadto przez kilka miesięcy w 2024 r. Rada Nadzorcza nie funkcjonowała prawidłowo, ponieważ brakowało w niej wymaganej liczby członków.

Zaniechania w zakresie kontroli finansowej Rada Nadzorcza Eco Probe przez cały okres istnienia Spółki nie przeprowadziła audytu finansowego ani badania sprawozdań finansowych. Choć w lipcu 2022 r. zobowiązała Prezesa do zlecenia badania sprawozdań finansowych przez biegłego rewidenta, w styczniu 2023 r. odstąpiono od tego zobowiązania.

Wnioski Komisji Rewizyjnej

Komisja Rewizyjna jednoznacznie wskazuje na liczne zaniedbania i nieprawidłowości w funkcjonowaniu Eco Probe Sp. z o.o. Brak skutecznego nadzoru właścicielskiego, niewystarczająca kontrola finansowa oraz nieprawidłowe zarządzanie wynagrodzeniami doprowadziły do sytuacji, w której spółka funkcjonowała w sposób daleki od transparentności i zgodności z prawem. Wdrożenie skutecznych procedur kontrolnych mogłoby zapobiec tym problemom i zapewnić prawidłowe funkcjonowanie spółki w przyszłości. 

Z pełnym raportem można zapoznać się TUTAJ.

Raport Komisji Rewizyjnej wywołał dyskusję na sesji Rady Gminy w Pszczółkach, która odbyła się 24 lutego. Przewodnicząca Rady Gminy, Jolanta Przyłucka zwróciła uwagę na fakt, że prezes Arkadiusz Gorczyński trzy lata z rzędu dopuścił do straty kwalifikowalnej.

Strata kwalifikowana występowała trzy lata z rzędu i najprawdopodobniej rok z rzędu wystąpi (…) Strata kwalifikowana to jest suma kapitału zapasowego i rezerwowych i połowy kapitału zapasowego. Spółka Eco Probe nie ma ani kapitału zapasowego ani kapitałów rezerwowych, ma tylko kapitał zakładowy w wysokości 1 700 000 złotych. Połowa tego kapitału to 850 tysięcy i jeżeli strata przekracza 850 tysięcy, to mamy do czynienia ze stratą kwalifikowaną. Po raz pierwszy ta strata wystąpiła po sporządzeniu bilansu za rok 2021, a także w latach 2022, 2023. I wszystko wskazuje na to, że trzykrotnie prezes dopuścił się karygodnego zaniedbana.

- Jolanta Przyłucka, przewodnicząca Rady Gminy Pszczółki

Zwróciła też uwagę na możliwość dochodzenia odszkodowań i sankcji karnych w stosunku do Arkadiusza Gorczyńskiego.

Jest prezes, który zarządza firmą jest rada nadzorcza, która pilnuje, nadzoruje pracę prezesa, jest obsługa prawna, jest wszystko co powinno być i nie ma działania. Trzy lata z rzędu. To zaniechanie jest karalne. Z tego tytułu jest po pierwsze sankcja dopuszczająca dochodzenie odszkodowań i sankcja karna.

- Jolanta Przyłucka, przewodnicząca Rady Gminy Pszczółki

O komentarz poprosiliśmy wójta gminy Pszczółki, Macieja Urbanka:

Jeżeli chodzi o Eco Probe, zleciliśmy analizę finansową funkcjonowanie spółki z perspektywy ostatnich lat, ale również z rekomendacjami na przyszłość. Jedną z takich rekomendacji jest wypracowanie dużo lepszej i poprawnej relacji gmina - spółka w zakresie wspierania Eco Probe, chociażby dotyczącego zwolnienia z części podatku od nieruchomości, czy też dokapitalizowania w stosowne mienie umożliwiające redukcję pewnych wydatków w przyszłości.

Chcemy oczywiście, żeby spółka funkcjonowała lepiej. Natomiast jeżeli chodzi o kontrolę, to definiujemy kontrolę jako pewną podpowiedź jakich błędów się w przyszłości ustrzegać, co zrobić, żeby było lepiej i tak będziemy w tym zakresie działać.

- Maciej Urbanek, wójt gminy Pszczółki

Dopytaliśmy również o kwestię kar nałożonych na Eco Probę i ewentualnego dochodzenia odszkodowania od byłego prezesa spółki.

Nie było to właściwe zachowanie. Niemniej staramy się nie patrzeć w przeszłość i teraz już w przyszłość. Rozpoczęliśmy przedsięwzięcie związane z rozbudową oczyszczalni ścieków w Pszczółkach i w tej chwili maksymalnie się nad tym tematem zagłębiamy i skupiamy. Ta sprawa będzie właściwa dla nowej prezes zarządu spółki po oczywiście przeanalizowaniu tego w gremium takim, jakim jest Rada Nadzorcza. 

- Maciej Urbanek, wójt gminy Pszczółki

Podsumowując, najważniejsze nieprawidłowości w działalności Spółki obejmowały ukrywanie informacji o karach, błędy proceduralne w kwestii uchwał i absolutorium, zaniedbania w zarządzaniu wynagrodzeniami oraz niewłaściwe działania w kontekście nadzoru nad działalnością Spółki. 

Wszystkie te elementy wskazują na poważne uchybienia w kwestiach prawnych, organizacyjnych oraz nadzorczych, które miały negatywny wpływ na funkcjonowanie Spółki.

Czy na moment wyboru Arkadiusza Gorczyńskiego i Jakuba Czapskiego władze Tczewa miały wiedzę na temat nieprawidłowości wynikających z zarządzania spółką Eco Probe w Pszczółkach?