Św. Barbara w Kokoszkowach. Unikatowy kościół na Pomorzu

Kokoszkowy położone zaledwie 3 km na północ od Starogardu Gdańskiego przy drodze wojewódzkiej 222 na Gdańsk to wieś kociewska, przez którą w pierwszych wiekach naszej ery prawdopodobnie przebiegał bursztynowy szlak. Tu też warto przyjechać, by zobaczyć odrestaurowany kościół joannicki z XIV wieku. 

Kościół św. Barbary w Kokoszkowach oraz jego wnętrza są unikatowe. Mają około 700 lat i niespotykany charakter. O ich uroku decyduje min. materiał i sposób wykonania. Nierówne kamienne ściany przenoszą nas w czasy średniowiecza i są świadectwem długiej historii i tradycji chrześcijaństwa na tych terenach.

- Dzisiaj znana nam bryła kościoła została wybudowana z kamienia i cegły przez Zakon Joannitów w XIV wieku i zastąpiła wcześniejszą, drewnianą świątynię. Tym samym nadając kościołowi charakterystyczny dla zakonu charakter. To jedyna zachowana świątynia joannicka na Pomorzu – wyjaśnia ks. Marek Błażejczyk, proboszcz parafii św. Barbary.

Na dekorację malarską ścian składają się różne średniowieczne motywy. Jednym z nich są tzw. Zacheuszki – równoramienne krzyże wpisane w okręgi z motywami roślinnymi. Symbolizują one życie wybijające z krzyża. Malowane były w miejscach namaszczonych przez biskupa podczas konsekracji kościoła.

Będąc w kościele warto zwrócić uwagę na dekoracyjne kasetony, wypełniające nierówne ściany kościoła. Tworzą one przestrzenny, malowany mur, otaczający prezbiterium a jednocześnie pozwala na swoiste „wyrównanie” powierzchni. Rozwiązanie to jest znane, m.in. z włoskiej architektury, a na Pomorze trafiło wraz z braćmi zakonnymi.

Kościół przeszedł w ostatnich latach gruntowną renowację. Główne prace konserwatorskie zostały już zakończone. Usunięto liczne warstwy wtórne. Warto dodać, że samych warstw farby było aż 27. Wzmocniona została struktura murów, podklejone odspojenia tynków, a relikty oryginalnych warstw - odpowiednio wyeksponowane. Prace przy malowidłach wykonywał w latach 2017-2020 zespół konserwatorski z Torunia związany z Uniwersytetem Mikołaja Kopernika pod nadzorem Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

Kościół św. Barbary wciąż kryje wiele tajemnic. Nad łukiem prowadzącym do prezbiterium odkryto fragment średniowiecznego malowidła. Na razie jednak nie wiadomo, co przedstawia.

Polichromie to nie jedyne zabytki tego miejsca. Obok nich jednym z najstarszych artefaktów jest XIV-wieczna kropielnica oraz najstarsze na Kociewiu mechaniczne organy z 1859 roku, barokowy ołtarz główny Św. Barbary z XVII w. i 2 rokokowe ołtarze boczne z przełomu XVII/XVIII w.

Prace konserwatorskie realizowane były przy wsparciu finansowym Gminy Starogard Gdański w ramach „Programu opieki nad zabytkami dla Gminy Starogard Gdański na lata 2020-2023”.