"Kultura dla ludzi jest jak woda i powietrze." Fabryka Sztuk świętuje 14. urodziny [ROZMOWA]

Jak zmieniła się Fabryka Sztuk na przestrzeni 14 lat działalności?

Po pierwsze zmieniła się nasza nazwa. Powstaliśmy jako Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły w Tczewie, w ramach rewitalizacji Starego Miasta. Jesteśmy pierwszym obiektem muzealnym zmodernizowanym ze środków unijnych. Po pięciu latach działalności zmieniliśmy nazwę i odtąd jesteśmy Fabryką Sztuk.

Pierwszy człon tej nazwy nawiązuje do historii naszej zabytkowej siedziby, w której zanim zadomowiła się kultura funkcjonowały różne fabryki [...]. Początkowo działaliśmy tylko w głównej siedzibie przy ulicy 30 stycznia 4. Obecnie zadania realizujemy również w dwóch kamienicach przy ulicy Podmurnej. Często też, zagospodarowujemy otwartą przestrzeń publiczną organizując wystawy plenerowe. Kolejna zmiana dotyczy filarów działalności Fabryki Sztuk. Pierwotnie były trzy filary: wystawy, edukacja i wspieranie organizacji pozarządowych; potem zaczęliśmy gromadzić zbiory muzealne, które pozyskujemy na drodze zakupów czy darowizn.

Od kilku lat organizujemy również imprezy plenerowe: targi staroci, świąteczne jarmarki, inscenizacje historyczne, a w marcu zeszłego roku pojawił się kolejny filar, Fabryka Sztuk on-line [...]. 

Jak doszło do zmiany nazwy z Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły na Fabrykę Sztuk?

Centrum Wystawienniczo-Regionalne Dolnej Wisły to była nazwa projektu rewitalizującego i to były środki jeszcze przed akcesyjne i było tak, że nazwa projektu kojarzyła się z tym co będzie i z funkcjonalnością [...].

Ma Pani pewną wizję tego, jak ma funkcjonować instytucja. Czy tę wizję udaje się spełnić?

Zdecydowanie tak. Wiadomo, że trzeba sobie coś  przede wszystkim wymyślić i zaplanować. [...] Pokazaliśmy to czym się będziemy zajmować i czym się zajmujemy. Oczywiście ewoluuje to, uczymy się, dochodzą nowe filary, natomiast ten trzon pozostaje taki sam. To są wystawy, edukacja, organizacje pozarządowe. To jest historia naszego miasta, to jest nasz region, czyli Kociewie. To jest to na czym się najbardziej skupiamy, to oczywiście zajęcia edukacyjne i edukacja; szeroko pojęta edukacja kulturalna.

Co jest największym wyzwaniem w prowadzeniu instytucji kultury?

Według mnie, ważne jest to, żeby nie tylko mieć świetne pomysły, ale też je potrafić urzeczywistnić i żeby efekty tych pomysłów spotkały się z aprobatą odbiorców. Nie działamy dla siebie, nie jesteśmy dla siebie. Fabryka Sztuk nie istniałaby bez ludzi. Myślę tu zarówno o pracownikach, jak i artystach oraz naszych gościach. Muszę przyznać, że mamy szczęście do fantastycznych ludzi. Pracownicy są świetni, ci którzy stykają się z Fabryką Sztuk są właśnie osobami bardzo otwartymi. Cieszę się też gdy zgłaszają się młodzi twórcy, którzy np. tworzą w zaciszu domowymi chcą pokazać swoją twórczość szerszemu odbiorcy. Cieszy mnie to bardzo dlatego też powstała galeria "Dla Ciebie" adresowana do artystów nieprofesjonalnych, nie tylko młodych [...]. Dla mnie bardzo ważne jest aby chciało się ludziom i nam bardzo zależy na tym i mnie osobiście, żeby nie gasić tych chęci, tego zapału, by ich motywować do działania i tworzenia kultury, bo tak naprawdę Fabrykę Sztuk tworzą ludzie.

Jaką rolę w dzisiejszym świecie pełni kultura?

Odpowiedzieć nie mogę inaczej niż tak jak czuje. Kultura dla ludzi jest tym, czym woda i powietrze. Bez kultury nie ma życia. Kultura zmienia się tak jak i zmienia się świat, w którym żyjemy. Gdy myślę o kulturze to od razu przypominają mi się słowa Cycerona na temat kultury [...] zacytuję:

"Czymże bez ciebie bylibyśmy nie tylko my, ale czym byłoby w ogóle ludzkie życie. Tyś pozakładała miasta, ty rozproszonych ludzi powołałaś do życia społecznego, ty zespoliłaś ich ze sobą najpierw przez wspólne osiedla, później przez małżeństwa, a wreszcie przez wspólnotę mowy i pisma. Tyś wynalazczynią praw, nauczycielką dobrych obyczajów i ładu".

Tu już Cyceron mówił, przedstawiał kulturę i uważam, że jest to naprawdę bardzo aktualne do dzisiaj. Obecnie coraz częściej mówi się o powiązaniach kultury z gospodarka, bo rzeczywiście szeroko rozumiana kultura to rynek pracy dla artystów. To rynek usług związanych z czasem wolnym, turystyką, rozrywką, [...] na kulturę można patrzeć pod różnymi kątami. Zresztą istnieje chyba kilkaset definicji pojęcia kultury, a więc kultura jest łącznym poniekąd warunkującym jego istnienie elementem społeczeństwa, przenikającym wszystkie jego płaszczyzny [...].

Co w działaniach Fabryki Sztuk zmieniła trwająca pandemia?

Pandemia pokazała nam, że jedyne co pewne to niepewność. Zmiany jeszcze nigdy nie nadchodziły tak gwałtownie. Czasami czujemy się jak pasażerowie pandemicznego roller coaster'a. O tym, że nie jest łatwo sobie radzić ze stromymi spadkami, gwałtownymi zakrętami nie muszę nikogo przekonywać, ale nie można załamywać rąk, trzeba działać. I my też działamy, albo wyłącznie w Internecie, gdy drzwi do Fabryki Sztuk są zamknięte, albo dwutorowo, stacjonarnie gdy jest taka możliwość i on-line. Musze pochwalić się, że w okresie pandemii pracownicy Fabryki Sztuk, nie powiem, że z dnia na dzień, ale na pewno w ciągu kilku pierwszych tygodni zostali reżyserami, scenarzystami, operatorami kamery, montażystami obrazu i dźwięku, lektorami. W efekcie powstało ponad sto filmów, słuchowisk, quizów online, interaktywnych kart pracy, wystaw książek i to jest efekt pracy tylko i wyłącznie pracowników [...]. Przez czternaście lat przeprowadziliśmy 9206 zajęć edukacyjnych dla 165200 osób. Od marca ubiegłego roku, a więc wtedy kiedy pandemia zamknęła drzwi instytucji kultury, skupiliśmy się głównie na odbiorcy indywidualnym. Przykładem są chociażby aktualnie prowadzone zajęcia dla rodzin [...] przed pandemia też się one odbywały, ale uczestniczyło w takich zajęciach dla rodzin kilkanaście dzieci wraz z rodzicami. Teraz by zapewnić bezpieczeństwo wprowadziliśmy zasadę: jedno spotkanie adresujemy do jednej rodziny. To też wymaga zmiany form pracy stosowanych przez naszych edukatorów [...].

Jakie plany na przyszłość ma instytucja?

W czasie pandemii ciężko mówić o dalekosiężnych planach, chociaż oczywiście je posiadamy. Tak naprawdę to plan wystawienniczy Fabryki Sztuk mamy do 2028 roku. Na dzień dzisiejszy chcemy uatrakcyjnić zwiedzanie naszych wystaw poprzez zaangażowanie widza, który będzie musiał rozwikłać jakieś zagadki, odkryć tajemnice. Naprawdę z ogromnym utęsknieniem wypatrujemy wiosny, bo jak jest już ciepło, to może działać nasza plenerowa pracownia plastyczna i ceramiczna. Mamy przepiękny dziedziniec, który idealnie nadaje się do organizacji różnych przedsięwzięć. Jeśli będzie to możliwe, odbędzie się mini jarmark wielkanocny, również na naszym dziedzińcu. W planach mamy również kilka wystaw plenerowych i one na pewno się odbędą. W wakacje tczewianie zobaczą wystawę "Czasy naszych dziadków", pojawią się też ekspozycje dotyczące historii naszego miasta,  jedna o parku miejskim, a druga o witrażach w Farze i kościele świętego Józefa. 

Czego możemy życzyć Fabryce z okazji urodzin?

Ja poproszę nie tylko o życzenia dla Fabryki, ale dla wszystkich instytucji i osób prowadzących działalność kulturalną. Chciałabym, żeby kultura rozwijała się, była coraz bardziej dostępna, przystępna dla współczesnego odbiorcy, a odbiorca żeby z niej korzystał.

O aktualnych działaniach Fabryki Sztuk przeczytacie TUTAJ, a o propozycji wspólnego świętowania urodzin instytucji piszemy TU.